Fryktar lågare matstandardar
EU-bønder og forbrukarar fryktar lågare standardar for mattryggleik som følgje av ei ny handelsavtale mellom EU og USA. Det kan også få konsekvensar for Noreg.
- EU må ha eit breiare perspektiv enn reine marknadsvurderingar når dei forhandlar med USA om ny handelsavtale. Ein må mellom anna ta omsyn til landbruket si vidare rolle for bygdene. Ein må også ta omsyn til forbrukarane sitt syn på til dømes GMO og hormonbruk.
Det sa generalsekretær Pekka Pesonen i COPA-COGECA (EU-bøndene og samvirka sin organisasjon) i ei offentleg høyring i EU-parlamentet. Høyringa var initiert av COPA-COGECA og FoodDrinkEurope (tilsvarande NHO Mat og Drikke).
Standardisering av regelverk viktigast
EU og USA nærmar seg fjerde forhandlingsrunde om ei handels- og investeringsavtale (TTIP). Om dei lukkast kan dette bli verdas viktigaste bilaterale handelsavtale. EU og USA utgjer til saman 40% av den globale økonomien, og det bilaterale økonomiske forholdet mellom dei to er allereie verdas største.
Sidan tollen mellom dei to blokkene allereie er forholdsvis låg, vil viktigaste utfallet av avtala vere standardisering eller gjensidig godkjenning av regelverk . På landbruksområdet dreier dette seg til dømes om krav til mattryggeik. Mest uro hjå bønder og forbrukarar i EU skapar USAs bruk av GMO (genmodifiserte organismar) og veksthormon . Klorhandsaming av kylling i USA er også eit heitt tema.
Fordi EU-USA-marknaden er så stor, vil harmonisering av regelverk mellom dei to kunne ha innverknad på regelverk globalt. Avtala kan også få innverknad på norsk landbruk, sidan mattryggleik og veterinært regelverk er regulert gjennom EØS-avtala. Indirekte vil avtala også kunne få konsekvensar for Noreg gjennom at EFTA, i kjølvatnet av EU-USA-avtala, vurderer å starte forhandlingar med USA om ei eiga handelsavtale.
Kontroll og merking utfordring
Trass i at EU lovar kvar EU-familie eit overskot på 545 euro i året som følgje av avtala, var den frammøtte forbrukarorganisasjonen BEUC urolege over den nye avtala. Særleg gjaldt uroa lågare standardar og manglande merking.
- Korleis vil EU-forbrukaren kunne velje GMO-fritt viss importerte varer frå USA ikkje er merka, spurde generaldirektør Monique Goyens i BEUC. Ho frykta eit ras mot botnen på standardar.
- Vi kan ikkje kompromisse på standardar. Europa er det tryggaste matområdet i verda. Mange forbrukarar i USA er misunnelege på oss, så det handlar ikkje om ulike kulturar. Men korleis skal vi klare å oppretthalde standardar gjennom desse forhandlingane, sa Goyens, som trudde den amerikanske administrasjonen vil kjempe imot høgare standardar.
Kommisjonens sjefsforhandlar, Ignacio Garcia Bercero forsikra forsamlinga om at EU ikkje ville bøye av på GMO og hormonhandsaming av kjøt, men ikkje alle var overtydde. Leiar Tavares for svineprodusentane i COPA-COGECA lurte på korleis var spesielt uroa over USAs bruk av tilsetting av fôrtilsetjinga Ractopamin, brukt mellom anna i svin for å betre kjøtkvaliteten. Stoffet er forbode i EU.
- Det viser ikkje igjen i kjøtet om ein brukar Ractopamin. Korleis skal de kontrollere bruken , spurde Tavares utan å få eit klart svar.
Handelshinder inn til USA
Men EU-bøndene og matindustrien i EU ynskjer samtidig å fjerne eller harmonisere krav USA stiller til dømes til upastaurisert mjølk frå EU. Dei meiner også USA har eit unødvendig byråkrati for import av landbruksvarer. COPA-COGECA og FoodDrinkEurope har saman laga ein lang kravliste der dei peikar på handelshinder for EUs matvarer inn til USA. USA er største eksportmarknaden for bearbeidd mat og drikke frå EU, og den nest største eksportmarknaden for EUs landbruksråvarer (4,4 milliardar euro/år).
Neste forhandlingsmøte mellom EU og USA er i mars.
- Då byrjar det bli vanskeleg, for då skal vi dukke ned i detaljane, sa EUs sjefsforhandlar Ignacio Garcia Bercero. Planen er å vere ferdig i 2015, men det er høgst usikkert om dette let seg gjere.
- Eit godt resultat må vere viktigare enn tempoet, sa Mella Frewen, generaldirektør i FoodDrinkEurope.